Bevolkingsonderzoek borstkanker

Gepubliceerd op: 24 maart 2022

In Nederland is in 1990 gestart met het bevolkingsonderzoek borstkanker. Bij het bevolkingsonderzoek worden röntgenfoto's van uw borsten gemaakt, de zogeheten mammografie. Tot op heden is dit de meeste effectieve manier om borstkanker op te sporen. Een röntgenfoto kan afwijkingen zichtbaar maken die nog niet te voelen zijn.
Daardoor helpt het bevolkingsonderzoek om in een vroeg stadium borstkanker te ontdekken, wat de kans vergroot op een succesvolle behandeling.
Ieder jaar wordt bij ongeveer 7000 vrouwen een tumor in de borst gevonden. Door het aanbieden van het bevolkingsonderzoek naar borstkanker in Nederland overlijden er jaarlijks bijna 850 vrouwen minder aan borstkanker.

Voordelen en nadelen per leeftijdsgroep

Net als bij andere medisch onderzoeken zijn er voordelen en nadelen aan het bevolkingsonderzoek. Dat geldt ook voor een bevolkingsonderzoek. Voor vrouwen tussen de 50 en 75 jaar wegen voordelen van het bevolkingsonderzoek borstkanker zwaarder dan de nadelen. Daarom krijgen de vrouwen in deze leeftijdsgroep een uitnodiging voor het onderzoek.
Voor vrouwen jonger dan 50 jaar wegen de nadelen zwaarder dan de voordelen. De reden is dat zij in de borsten vaak veel klierweefsel hebben, waardoor röntgenfoto's moeilijker te beoordelen zijn.
Ook voor vrouwen boven de 75 jaar wegen de nadelen zwaarder. Bij hen groeit borstkanker meestal heel langzaam. De kans is klein dat bij hen borstkanker wordt ontdekt waaraan zij overlijden.

U beslist zelf

Deelname aan het bevolkingsonderzoek is gratis en vrijwillig. Voor het bevolkingsonderzoek worden mobiele units gebruikt, zodat u voor het onderzoek zo dicht mogelijk bij u in de buurt terecht kunt. U beslist zelf of u aan het bevolkingsonderzoek meedoet. De belangrijkste voor- en nadelen worden hieronder besproken.

Voordelen bevolkingsonderzoek borstkanker

Vrouwen die regelmatig meedoen aan het bevolkingsonderzoek hebben de helft minder kans om te overlijden aan borstkanker dan vrouwen die niet meedoen.
Door het bevolkingsonderzoek kan borstkanker vroegtijdig worden ontdekt en meteen worden gestart met de behandeling. De borstkanker kan zelfs ontdekt worden voordat u klachten krijgt en voordat u het zelf kan voelen of zien. Door de vroegtijdige start van de behandeling is de kans op uitzaaiingen kleiner en is mogelijk een minder zware behandeling nodig.

Nadelen bevolkingsonderzoek borstkanker

Voor de röntgenfoto moeten uw borsten worden samengedrukt tussen twee platen, wat pijnlijk kan zijn.
Borstkanker wordt bijna altijd behandeld. Echter, bij ongeveer 10 procent van de vrouwen met borstkanker groeit de tumor heel langzaam. Met als gevolg dat zij er (zonder behandeling) geen last van krijgen en de kanker zich niet ontwikkelt tot een levensbedreigende ziekte. Een behandeling zou dan niet nodig zijn geweest. Probleem is dat dit niet van tevoren kan worden vastgesteld.
Bij een deel van de vrouwen die voor nader onderzoek worden doorgestuurd naar het ziekenhuis, blijkt dat de gevonden afwijking toch geen borstkanker is. Deze vrouwen hebben zich misschien voor niets ongerust gemaakt.
Andersom geldt ook: als er bij het bevolkingsonderzoek geen afwijking wordt gevonden, is niet gegarandeerd dat u geen borstkanker heeft. Sommige gevallen van borstkanker worden niet ontdekt. Bovendien is het onderzoek een momentopname. Bij ongeveer 2 op de 1.000 gescreende vrouwen wordt in de twee jaar tussen de bevolkingsonderzoeken toch borstkanker geconstateerd. U kunt dus ook onterecht worden gerustgesteld.

Ontwikkelingen in screeningsmethoden in plaats van mammografie

De mammografie is nu de beste manier om een grote groep vrouwen te onderzoeken op borstkanker. Er wordt wel onderzoek gedaan naar andere methoden. Bijvoorbeeld naar mogelijk minder pijnlijke manieren om borstkanker te ontdekken.

Ademtest

(Bron RIVM)
Begin 2014 is veel aandacht geweest voor een nieuwe test om borstkanker op te sporen, de ademtest. De onderzoekers van het Maastricht Universitair Medisch Centrum en Maastro Clinic zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van de ademtest. De ademtest is tot nu toe getest bij een kleine groep (244) vrouwen met een verhoogd risico op borstkanker. Om te bepalen of deze test ook kan worden ingezet bij het bevolkingsonderzoek moet de ademtest worden getest bij een veel grotere groep gezonde vrouwen. Dan kan pas worden bepaald of de ademtest betrouwbaar en gevoelig genoeg is. We verwachten daarom dat het nog wel even duurt voordat dit in het bevolkingsonderzoek gebruikt kan worden. Samen met het LRCB volgen we nauwgezet de ontwikkelingen.

Pammografie

(Bron: RIVM)
Aan de Universiteit van Twente wordt onderzoek gedaan naar Pammografie. Bij Pammografie wordt gebruikt gemaakt van lichtpulsen om tumoren op te sporen. Daarbij ligt de vrouw op haar buik op een bed waarbij de borst door een opening naar beneden hangt. Pammografie is pijnloos. Het is tot nu toe alleen getest bij een kleine groep (60) borstkankerpatiënten. Over de gevoeligheid van de test in een screeningssetting, dus het resultaat van deze test bij alle vrouwen in de doelgroep, kan nog geen uitspraak worden gedaan. Deze techniek kan daarom nog niet in het bevolkingsonderzoek worden geïntroduceerd. Ook de Gezondheidsraad heeft aangegeven dat de bruikbaarheid van deze techniek voor het bevolkingsonderzoek nog onvoldoende onderzocht is. Samen met het LRCB volgen we nauwgezet de ontwikkelingen.

Thermografie

Thermografie kan niet worden gebruikt als screeningsmethode in het bevolkingsonderzoek borstkanker. Er is geen wetenschappelijk bewijs dat deze methode daarvoor geschikt is. Bij thermografie worden temperatuurverschillen in het huidoppervlak gemeten met behulp van een infrarood camera. Tumoren liggen dieper in het borstweefsel. Door de oppervlakkige werking van thermografie is deze methode niet gevoelig genoeg om de tumoren op de sporen, zeker niet in een vroeg stadium.
Op het moment dat er een afwijking wordt gevonden kan dit bijvoorbeeld ook een ontsteking zijn en geen (beginstadium van) kanker. Dit kan onnodig ongerustheid veroorzaken. Thermografie wordt niet vergoed door de verzekeringsmaatschappijen. Ook niet in het kader van het bevolkingsonderzoek. De kosten van het onderzoek komen voor eigen rekening. In het bevolkingsonderzoek borstkanker wordt alleen gebruik gemaakt van de beste methode om te screenen op borstkanker. Dit is erg belangrijk omdat het bevolkingsonderzoek wordt aangeboden aan een doelgroep 'gezonde' vrouwen. Daarmee wordt zoveel mogelijk onnodige ongerustheid voorkomen.

Mammografie minder pijnlijk maken

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat röntgenfoto's de beste manier zijn om bij een grote groep vrouwen borstkanker te ontdekken. Er wordt wel onderzoek gedaan naar manieren om het maken van een mammografie minder pijnlijk te maken. De organisatie van het bevolkingsonderzoek borstkanker is op de hoogte van een nieuwe methode voor mammografie waarbij de borst niet meer wordt samengedrukt dan nodig is. Vooral vrouwen die een borst besparende operatie hebben ondergaan en vrouwen met kleine en stevige borsten zullen op die manier naar verwachting minder pijn hebben bij het ondergaan van een mammografie.